Vergi mevzuatında yer alan tanımlara göre, bazı kazançlar süreklilik ve organizasyon unsuru taşıdıkları için arızi kazanç kapsamında değerlendirilemez. Bu ayrım, vergi yükümlülükleri açısından büyük önem taşımaktadır. Bu yazıda, hangi kazançların arızi kazanç sayılmadığını, ne gibi nitelikler taşıdığını ve hangi durumlarda gelir vergisine tabi tutulduklarını sade ve anlaşılır bir şekilde açıklıyoruz.
Arızi Kazanç Ne Anlama Gelir?
Arızi kazançlar, bir işin süreklilik arz etmeyen şekilde yapılması sonucunda elde edilen gelirlerdir. Bu tür kazançlar belirli bir plan dahilinde yürütülmeyen, istisnai nitelikteki kazançlardır. Ancak bazı durumlar, ilk bakışta arızi görünse de hukuki ve ekonomik özellikleri gereği bu kapsamda değerlendirilmez.
Süreklilik Gösteren Faaliyetlerden Elde Edilen Gelirler
Süreklilik gösteren faaliyetler sonucu elde edilen kazançlar arızi sayılmaz çünkü bu tür faaliyetlerde planlılık, devamlılık ve gelir beklentisi söz konusudur. Ticari, zirai ya da serbest meslek faaliyeti şeklinde yürütülen işler, sürekli ve kasıtlı şekilde yapıldığı için gelir vergisine tabidir.
Ticari Faaliyet Kazançları
Ticari faaliyetlerden doğan kazançlar, işletme kurulmasa bile düzenli gelir getiriyorsa arızi sayılmaz.
Serbest Meslek Gelirleri
Kişisel bilgi ve uzmanlık gerektiren hizmetlerin belirli bir düzen içinde verilmesiyle elde edilen gelirler arızi kazanç kapsamında değildir.
Gayrimenkul Satışından Sağlanan Düzenli Gelirler
Gayrimenkul satışları bazen arızi kazanç olarak değerlendirilebilirken, sürekli hale gelirse bu kazançlar artık gelir vergisinin konusuna girer. Özellikle birden fazla taşınmazın kısa süre içinde alınıp satılması durumunda süreklilik unsuru oluşur ve bu kazanç arızi sayılmaz.
Telif ve Patent Gelirleri
Telif, patent gibi fikri haklardan düzenli olarak gelir elde ediliyorsa bu kazançlar arızi değil sürekli gelir kapsamına girer. Eser sahiplerinin bu tür gelirleri için serbest meslek erbabı olarak değerlendirilmesi gerekir.
Lisans Gelirlerinin Durumu
Lisans gelirleri eğer bir sözleşme kapsamında ve sürekli ödemeler içeriyorsa arızi değil düzenli kazançtır.
Miras ve Hibe Yoluyla Elde Edilen Kazançlar
Miras, bağış veya hibe gibi yollarla elde edilen kazançlar genel anlamda veraset ve intikal vergisine tabidir, bu nedenle gelir vergisi kapsamında değerlendirilmez. Dolayısıyla bu tür kazançlar arızi veya sürekli olarak sınıflandırılmazlar.
Menkul Kıymet Gelirleri
Menkul kıymetlerin alım satımı neticesinde oluşan kazançlar, eğer profesyonel bir faaliyet şeklinde yürütülüyorsa ticari kazanç sayılır. Sadece kişisel yatırım amaçlı yapılan işlemler ve bunlardan elde edilen kazançlar ise arızi olabilir.
Borsa İşlemleri Arızi mi?
Sıklıkla yapılan alım-satım işlemleri süreklilik oluşturduğunda ve ticari amaç güttüğünde arızi olmaktan çıkar.
Hangi Durumlar Arızi Gelir Sayılmaz?
Gelirin düzenli ve organize bir yapı içinde elde edilmesi, vergi kanunlarında belirtilen kazanç türlerinden birine girmesi durumunda bu kazanç arızi sayılamaz. Özellikle mesleki faaliyet kapsamında elde edilen kazançlar, kiralama ve ticaret gibi gelir getirici işler bu kapsama girer.
Arızi Olmayan Kazançların Vergilendirilmesi
Arızi kazanç olmayan gelirler, ilgili kazanç türüne göre beyan edilerek gelir vergisine tabi tutulur. Bu nedenle gelir sahibi kişinin kazancının niteliğini doğru belirlemesi ve gerekli beyanda bulunması zorunludur.
Sonuç
Hangi kazançların arızi kazanç olmadığı konusunun doğru anlaşılması, bireylerin vergi sorumluluklarını yerine getirmesi açısından büyük önem taşır. Süreklilik, organizasyon ve gelir beklentisi gibi unsurların varlığı durumunda elde edilen gelir arızi sayılmaz ve doğrudan gelir vergisine tabi olur. Bu nedenle her kazancın niteliği, elde ediliş biçimi dikkate alınarak değerlendirilmelidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
Arızi kazanç ile sürekli kazanç arasındaki fark nedir?
Arızi kazançlar istisnai ve bir defaya mahsus gelirlerdir, sürekli kazançlar ise planlı, düzenli ve tekrarlayan faaliyetlerden doğan gelirlerdir ve bu nedenle farklı vergi rejimlerine tabi tutulurlar.
Gayrimenkul satışından elde edilen gelir her zaman arızi midir?
Hayır, eğer aynı kişi tarafından kısa sürede birden fazla taşınmaz alınıp satılıyorsa bu durum ticari faaliyet olarak değerlendirilir ve arızi kazanç olarak sayılmaz.
Serbest meslek faaliyeti arızi kazanç olabilir mi?
Hayır, serbest meslek faaliyetleri düzenli bilgi ve emek gerektirdiğinden arızi kazanç kapsamında değerlendirilemez ve gelir vergisine tabi tutulur.
Tek seferlik danışmanlık hizmeti arızi kazanç sayılır mı?
Eğer tek bir defaya mahsus ve süreklilik taşımayan bir hizmet sunulmuşsa bu durum arızi kazanç sayılabilir, ancak bu yorum vergi dairesi tarafından detaylıca incelenmelidir.
Telif geliri arızi kazanç mıdır?
Telif gelirleri düzenli elde ediliyorsa ve eser sahibinin faaliyeti süreklilik taşıyorsa bu kazanç arızi değil serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir.
Borsada işlem yapmak arızi kazanç sağlar mı?
Eğer borsa işlemleri kişisel yatırım amaçlı ve düşük hacimliyse arızi kazanç olabilir; ancak sık ve yüksek hacimli işlemler ticari kazanç sayılır ve vergiye tabidir.
Arızi kazançlar nasıl beyan edilir?
Arızi kazançlar, vergi mevzuatına göre belirli bir tutarı aşıyorsa yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilir ve bu beyan dönemsel olarak gerçekleştirilir.
Arızi kazanç sınırı nedir?
Her yıl güncellenen gelir vergisi tarifelerine göre belirlenen sınır, arızi kazançlar için beyan zorunluluğunu belirler ve bu sınırın altında kalan kazançlar beyan dışı kalabilir.
Kaynak: https://www.sanayihaberi.com/
